تحلیل و مقایسه ی رفتار باروری پیروان ادیان مختلف در ایران با استفاده از داده های خام دو درصد سرشماری سال 1385

کاهش باروری پدیده ای فراگیر در سطح کشور است. با وجود این هنوز تفاوت های معناداری در سطح باروری استان های ایران، به ویژه در مناطق شهری و روستایی وجود دارد. یکی از مهم ترین دلایل این تفاوت ها، عوامل فرهنگی و دینی-مذهبی است. دین و تعلقات دینی یکی از عوامل فرهنگی تأثیرگذار در مباحث و مسائل جمعیتی، بخصوص باروری است که کمتر مورد توجه جمعیت شناسان قرار گرفته است. تأثیر تغییرات اقتصادی-اجتماعی و برنامه های دولت بر رفتارهای باروری با میانجیگری این زمینه های فرهنگی صورت می گیرد. لذا پژوهش حاضر بر آن است که با استفاده از داده های دو درصد سرشماری سال 1385 مرکز آمار ایران، به تحلیل و مقایسه ی رفتار باروری و میزان تأثیر برخی از عوامل موثر بر آن در میان مسلمانان، مسیحیان و زرتشتیان ایران بپردازد. در این بررسی از فرضیه ها و نظریه های مختلفی استفاده شده که مهم-ترین آنها، تئوری جامعه شناختی، مدل متغیرهای بینابین و ترکیبی از فرضیه های الهیات ویژه شده و خصایص و ویژگی ها است. بر اساس آنها، انتظار بر این است که میانگین تعداد فرزند زنده به دنیا آمده (تعداد موالید) این گروه های دینی با هم تفاوت داشته باشد و نیز اگر با کنترل متغیرهای اقتصادی-اجتماعی و جمعیتی، تفاوت های باروری از میان نرفت (میزان تأثیر یک متغیر در میان آنها همانند و یکسان نبود)، این تفاوت ناشی از تعالیم و فرهنگ حاکم بر گروه های دینی مورد مطالعه است. یافته ها تفاوت در میانگین تعداد فرزند زنده به دنیا آمده ی این سه گروه دینی را منعکس می کنند. هرچند تفاوت باروری گروه های دینی در گذر زمان کمتر شده است، اما مسلمانان در مقایسه با مسیحیان و زرتشتیان، متوسط زنده-زایی بیشتری در کوهورت های مختلف موالید تجربه کرده اند. بر پایه ی این بررسی، میزان تأثیر عوامل مختلف اقتصادی-اجتماعی و جمعیتی در میان ادیان مختلف متفاوت است؛ چرا که دین و تعلق دینی به عنوان یک عامل فرهنگی، بر سر راه تأثیر این عوامل بر باروری به عنوان یک میانجی عمل می کند و باعث می شود که میزان تأثیر آن ها در بین این ادیان متفاوت باشد. بنابراین حتی اگر شرایط اقتصادی-اجتماعی و جمعیتی مسلمانان، مسیحیان و زرتشتیان یکسان و همانند شود، به علت تفاوت در میزان تأثیر این عوامل در بین گروه های دینی مذکور، باز هم تفاوت هایی در تعداد موالید آن ها ملاحظه خواهد شد.